İzmir’in Urla ilçesinin Bademler Köyü kooperatifçilik geleneği yanı sıra kültür ve sanatıyla dikkat çekiyor. İsmini 1800'lerde yerleşik hayata geçen Tahtacı Türkmenlerin göçtüğü tepedeki badem ağaçlarından alan Bademler köyü, Türkiye'nin ilk köy kooperatifi ve köy tiyatrosunun kurulduğu köy. Necati Cumali'nin hikayesinden uyarlanan ve uluslararası ödül alan "Susuz Yaz" filminin çekildiği Bademler köyünde 1933 yılından beri süren tiyatro geleneği de köylüler tarafından devam ettiriliyor. 1989 yılında kurulan Bademler Kültür ve Sanat Derneği ile yarışmalar, konserler, film gösterimlerinin yanı sıra çok sayıda etkinlik yapılıyor. 2 bin kişiye aşkın nüfusu olan köyde günümüzde göçlerle birlikte farklı kimlikler de bir arada yaşıyor. Bunun yanı sıra Madımak Katliamı'nda yaşamını yitirilenlerin anısı da köydeki hatıra ormanında yaşatılıyor.

 

Köyün tanınmasına vesile olan önemli konulardan birisi de 1962 yılından beri devam eden kooperatifçilik geleneği. Mahmut Türkmen öncülüğünde kurulan Bademler Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi günümüzde de üretime devam ediyor. Kurulduğu zamanlarda köylü için önemli geçim kaynağı olan kooperatif günümüzde farklı alanlarda da üretime katkıda bulunuyor. Kooperatif bünyesinde kurulan doğal yaşam köyünde şu anda 24 dönümlük cam ve 16 dönümlük naylon seraların yanı sıra iki tane kooperatif marketi, kafe ve restoran, bungalov evler, kıl çadırı, 250 dönümlük fidanlık alan ve zeytin sıkma fabrikası yer alıyor. 

 

Bademler Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Yürütme Kurulu Başkanı Seyfettin Şen ve Bademler Köyü Kültür ve Sanat Derneği Başkanı Onur Yavuz ile Bademler köyünü anlattı. 

 

Bademler Köyü'nün ilklerin köyü olduğunu ifade eden Şen, 1962 yılında köyün ileri gelenlerinden Mahmut Türkmenoğlu'nun köydeki kırsal alanları satın alarak kooperatif geleneğini başlattığını söyledi. Türkmenoğlu'nun köylülerle birlikte kooperatif çalışmalarına başladığını aktaran Şen, o zamana kadar tütüncülükle uğraşan köylünün artık farklı bir aşamaya geçtiğini söyledi. Şen, "Türkmenoğlu'nun kooperatifi kurmasının amacı tarımın kalkınmasını köyden başlatmak ve kooperatif sayesinde ekonomik gelir sağlayarak köyde kalmayı sağlamak. İlk başlarda köylüler kooperatif sayesinde Almanya'ya gitmişler ve orada işçi olmuşlar. Dönem dönem sıkıntılar yaşansa da Bademler Köyü ekonomik gelirini buradan sağlamış. Yani 1962 yılından beri kooperatifçilik geleneğini sürdürüyor. Kooperatifçilik anlamda tarımsal kalkınmanın ilk modeli bu köyde sergilendi. Mahmut Türkmenoğlu, arkadaşlarıyla birlikte çıktığı bu yolda ilk başta sebze yetiştiriciliği yapıyor ardından geçen sürede kesme çiçekçiliği yapılmaya başlandı ve 2010'da İzmir Büyükşehir Belediyesi dönemin başkanı Aziz Kocağolu'nun girişimiyle bütün İzmir'in peyzaj çalışmalarına katkıda bulunduk" dedi.  

 

ÇOK SAYIDA KİŞİ KOOPERATİFTEN EMEKLİ OLDU

 

1960'larda bölgedeki köylülerin tütün yetiştiriciliğiyle geçimini sağladığını beliren Şen, "Üniversiteden mezun olmuş ve Hacı Bektaş Veli Derneği'nde örgütlenmiş olan Mahmut Türkmenoğlu, 1957-58 yıllarında hayal kurmaya başlıyor. 'Ben bu köylüyü nasıl kurtarabilirim?' diyor. 8-10 arkadaşına fikirlerini aktarıyor ve 'bu köylüyü kurtarabiliriz' diyor. Ardından bir birlik beraberlik çabası içerisine giriyor. Peki bu ne ile oluyor? Türkmenoğlu bu birlik ve beraberlik çabasını kooperatif ile sağlıyor. Türkmenoğlu, daha fazla arazinin satın alınması ve kooperatifin büyümesi için Almanya'ya gönderdiği kişilerden ve köylülerden yardım alıyor. Ardından bu arazileri kooperatife kazandırıyor. Köylüler burada büyük emek harcadılar. 40-50 yıllık dönemde 200'e yakın ortağımız ya da köylümüz buradan emekli oldu. Bunun yanı sıra insanalar uzmanlaştı" diye belirtti.  

 

'MİRASI YAŞATMAK İSTİYORUZ'

 

Kendilerine kalan mirası yaşatmaya çalıştıklarını söyleyen Şen, "Kooperatifimiz çok yaşasın istiyoruz çünkü kooperatifimiz hem Ege'ye hem de Türkiye'ye miras" dedi. Kooperatif örgütlenmesinin tekelleşen şirketlere karşı önemli bir alternatif olduğunu dile getiren Şen, "Pandemi döneminde aç kaldığımız zaman kooperatifin ürünleri bizi kurtardı. Özel şirketlerin Dünya'ya biçtiği model aslında çökmüş oldu. Dolayısıyla kooperatifler küçük üretici ile köylüyü korur ve büyüklere yem etmez. Birçok alanda tekelleşme söz konusu. Devlet kooperatifleri güçlendirilmesi lazım. Tarımsal üretimin kooperatifler üzerinden desteklenmesi Türkiye'yi kurtaracak" diye konuştu. 

 

92 YILDIR TİYATRO OYNANIYOR

 

Bademler Köyü'nün geçmişten beri, köy seyirlik oyunları ile tiyatroya merakı olduğunu söyleyen Onur Yavuz, "92 senedir tiyatro geleneği devam ediyor. Tabi ekonomik koşullar nedeniyle seyirci sıkıntısı yaşıyoruz. 100-200 TL'ye bilet vermeye çalışıyoruz. Gelirler 1988 yılında kurulan Bademler Kültür ve Sanat Derneği'ne gidiyor, onlar da oyunlar için kullanıyor. Köy kültür ve sanatla haşır neşir bir köy. Jenerasyonların sahneye inip çıktığı bir köy" diye belirtti. 

 

MA / Uğurcan Boztaş