Karanlığa karşı aydınlığın, baskı ve zulme karşı direniş ve yeniden dirilişin sembolu olan Newroz Bayramı'nın ilk ateşi bu yıl Amed'in Licê (Lice) ilçesinde 12 Mart'ta yakıldı. "Rêbertiya Azad Civaka Demokratîk" ve "Özgürlük İçin Demokratik Toplum Newrozu" şiarlarıyla gerçekleştirilen kutlamalar sürerken, gözler 21 Mart'ta Amed'in Rezan (Bağlar) ilçesinde yapılacak merkezi kutlamaya çevrildi. 

 

Amed, Newroz denilince akla ilk gelen kentlerin başında geliyor. Kürtler, taleplerini ve yıl içerisindeki gelişmelere karşı tutumunu bu kutlamalarda ortaya koyuyor. Bu nedenle buradaki kutlamalar hem Kürdistan ve Türkiye hem de dünya kamuoyu tarafından ilgiyle takip ediliyor. 

 

Bu yılki Newroz kutlamasına da Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat'ta yaptığı “Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı”nın damga vurması bekleniyor. 

 

90'LARDAN GÜNÜMÜZE AMED NEWROZLARI 

 

Amed’deki Newroz kutlamaları, 1990’lı yılların başında kitleselleşti. Yasak ve engellemelere rağmen Newroz ateşi hiç sönmedi ve daha da gürleşti. 1992 yılında yapılmak istenen kutlamaya valilik tarafından Olağanüstü Hal (OHAL) gerekçesiyle izin verilmedi. Ancak bini aşkın kişi, HEP binası önünde bir araya gelerek Newroz ateşini yaktı. 

 

PKK’nin tek taraflı ateşkes ilan ettiği 1993’de, HEP İl Örgütü binası önünde kutlamalar yapıldı. Yanı sıra birçok mahallede gençler öncülüğünde Newroz kutlandı. 1994'ta kutlamalara yeniden yasak getirildi. "Provokasyon" uyarılarına karşı bu yıl kutlamalar evlerde yapıldı. Çocuklar ise sokaklarda Newroz ateşleri yaktı. 

 

Dönemin iktidarı, yasak ve engellemelerle kutlamaların önüne geçemezken, 1995'te Newroz'u "Nevruz"a dönüştürmek istedi. 1995’te resmi kurum temsilcileri "Nevruz" kutlaması yaptı. Halk ise, mahallelerde Newroz kutlamayı sürdürdü. 

 

1996 yılında Newroz’un adresi Rezan'a bağlı Kuruçeşme Semti oldu. Devlet erkanı, Şêx Seîd/Dağkapı Meydanı’nda “Nevruz” kutlaması yapılacağını duyurdu. Tepkiler üzerine buradaki program iptal edildi. Rezan’da ise Newroz ateşi yakıldı. Polis ve askerler buradaki kutlamalara saldırırken, bu kez Batıkent Meydanı’nda ikinci Newroz ateşi yakıldı. 

 

1997 yılında 15 bin kişi, Batıkent Meydanı’ndan Şêx Seîd Meydanı’na yaptığı yürüyüşle Newroz'u kutladı. Yürüyüşe dönük saldırı sonrası birçok noktada protesto eylemleri başladı. 

 

1998'de Newroz kutlamalarına dönük engellemeler devam etti. Yasağa rağmen onbinlerce kişi, Batıkent Meydanı’nda Newroz ateşi yaktı. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın uluslararası komployla Türkiye’ye getirildiği 1999 yılında ise sıkıyönetim uygulamaları devreye konuldu. Amedliler, Newroz günü bir kez daha sokaklarda ateşler yakarken, Öcalan’a yönelik komployu protesto etti. 

 

2000'Lİ YILLAR: KUTLAMALAR KİTLESELLEŞTİ

 

2000'li yılların başında Newroz kutlamaların seyri değişti. Abdullah Öcalan’ın paradigma değişikliğiyle birlikte Newroz'da verilen mesajlar daha da önem kazandı. Newroz, 2001’de "Ne inkar ne de ayrılık, demokratik cumhuriyet” şiarıyla Fuar Alanı’nda kutlandı. 2002’deki Fuar Alanı'nda yapılan Newroz’a 500 bin kişi katıldı. Halkın Demokrasi Partisi’ne (HADEP) açılan kapatma davası gündemiyle girilen 2003’teki Newroz kutlaması, yaklaşık bir milyon kişinin katılımıyla yine Fuar Alanı'nda gerçekleştirildi. Kutlamalarda “Savaşa hayır” mesajı öne çıktı. 

 

Sonraki yıllarda Kürt sorununun çözümü ile Abdullah Öcalan'a dönük tecrit ve fiziki özgürlüğüne dair talepler öne çıktı. 2004, 2005 ve 2006’daki Newroz, Fuar Alanı'nda kutlandı. Fuart Alanı artık Amedlilere dar geldi, 2007’de kutlamaların yeni adresi Rezan ilçesindeki Newroz Parkı oldu. Abdullah Öcalan’ın zehirlendiği iddiaları bu yılki kutlamalarda büyük bir tepkiye neden oldu. 

 

ÖCALAN’IN GÖRÜNTÜLERİ İZLETİLDİ

 

2008’de Newroz alanını dolduran yüzbinler, Abdullah Öcalan üzerindeki tecride ve askeri operasyonlara son verilmesini istedi. “Edî Bes ê (Yeter artık)” şiarıyla yapılan kutlamalarda, "Demokratik Konfederalizm" mesajları öne çıktı. "Ne inkar ne imha, çözüm demokratik özerklik" şiarıyla kutlanan 2009 Newroz’nda, Abdullah Öcalan'ın 90'lı yıllara ait Newroz değerlendirmesinin yer aldığı video izletildi. Kamyon kasalarında insanların alana akması renkli görüntüler ortaya çıkardı. 

 

ÖZGÜRLÜK TALEBİ YÜKSELDİ

 

2010 yılında kutlamalar günler öncesinden başladı. Newroz Alanı’nda yapılan kutlamaya bir buçuk milyon kişi katıldı. "Ya demokratik bir çözüm ya görkemli bir direniş" şiarıyla yapılan kutlamada, Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğü talep edildi. Tüm engellemelere rağmen 2011 Newroz’una da bir milyondan fazla kişi katıldı. Kutlamadan sonra yüzbinlerce kişi alandan Koşuyolu Parkı'na “özgürlük yürüyüşü” gerçekleştirdi. 2012'de halk yasak kararını dinlemedi. Saatlerce süren olayların ardından polis bariyerleri yıkıldı. 1 milyon kişi Newroz alanında kutlama yaptı. 

 

TARİHİ NEWROZLAR 

 

2013, 2014 ve 2015 yıllarındaki kutlamalar tarihe geçti. Bu yıllarda yapılan kutlamalar tarihin en görkemli ve kalabalık Newrozları olarak kayıtlara geçti. Abdullah Öcalan’ın mesajları bu kutlamalara damga vurdu. Kürt sorunun demokratik çözümün konuşulduğu 2013 Newroz’u, "Öcalan'a özgürlük, Kürtlere statü" şiarıyla kutlandı. Tarihi Amed Newrozu'na 2 milyondan fazla kişi katıldı. Alanda Abdullah Öcalan’ın kaleme aldığı mesaj okundu. 

 

"Özgür önderlik, özgür Kürdistan" şiarıyla kutlanan 2014 Newrozu’nda da alanı dolduran milyonların coşkusu, Abdullah Öcalan’ın tarihi mesajıyla doruğa çıktı. Uluslararası kamuoyunun yoğun ilgi gösterdiği kutlamaya, Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için başlatılan imza kampanyasına katılmak için binlerce kişi sıraya girdi. 

 

2015 yılında ise, "Êdî Bes e, ji Reber Apo re Azadî (Artık Yeter Önder Apo'ya Özgürlük)" şiarıyla kutlamalar yapıldı. 

 

İktidarın Dolmabahçe Mutabakatı'nın inkarı sonrası yeniden çatışmalı süreç başladı. Sokağa çıkma yasakları ve özyönetim direnişleri 2016 Newrozu'na damga vurdu. Amed’de bir araya gelen yüzbinler, çatışmasızlık sürecine geri dönülmesini istedi. Bu Newroz, Sûr'da hayatını kaybedenlere adandı. 

 

2017 Newrozu'nda üniversite öğrencisi Kemal Kurkut polisler tarafından katledildi. 2018 Newrozu'nda Türkiye'nin Efrîn'e yönelik saldırılarına tepki gösterildi. İmralı tecridine karşı cezaevlerinde başlatılan açlık grevi eylemi, 2019 kutlamalarına damga vurdu. Dönemin valisi de bir balkon binasında bu yılki Newroz kutlamalarını izledi. 

 

2020 yılında Koronavirüs salgını nedeniyle kitlesel Newroz kutlamaları yapılmadı. Newroz için "Her yer Newroz" şiarı belirlendi. Newroz alanı 12 yıldan sonra ilk kez boş kaldı. Evler ve bahçelerde kutlama yapıldı. 

 

Newroz Parkı, 2021 yılında bir kez daha yüzbinlere ev sahipliği yaptı. "Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim" şiarı yankılanırken, Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğü talep edildi.  

 

1 milyondan fazla kişinin katıldığı 2022 Newrozu, "Şimdi özgürlük zamanı" şiarıyla kutlandı. 2023 Newroz'unda "Abdullah Öcalan’a özgürlük" talebi öne çıktı. Amed’de halk, 2024 yılında sağanak yağışa aldırış etmedi. Benzer talepler bu yılda da öne çıktı. Abdullah Öcalan'ın geçmiş yıllarda Newroz'a dair yaptığı değerlendirmeler okundu. 

 

MA / Rukiye Payiz Adıgüzel