Eski adı Kerasus olan Giresun, 1923’te Yunanistan ile Türkiye arasında yapılan mübadeleye kadar önemli sayıda Rum’un yaşadığı bir kentti. 1880’lerin sonunda Giresun’u ziyaret eden ve Düyun-u Umumiye İdaresi adına araştırma yapmış olan Fransız Cuinet’e göre, 1887’de merkez kasabada 3 bin 588 Müslüman, 3 bin 906 Rum, 946 Ermeni olmak üzere 8 bin 440 kişinin yaşadığını ifade ediyor.  Yani bu tarihte şehir merkez nüfusunun yüzde 46,2’si Rumlardan ve yüzde 57,4 ise tamamen gayrimüslimlerden oluşuyor. Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği 1914-1923 yılları arasında gerçekleşen katliamlar sonucu Rum nüfusunda ciddi bir azalma yaşandı. Giresun Rumlarının bağlı olduğu Amasya Rum Metropolithanesi’nin açıklamasına göre Amasya, Samsun ve Giresun’da toplam 134 bin 78 Rum katledildi. Katliamdan sonra Rumlara ait birçok tarihi kültür mirası yıkılarak yerine başka şeyler konulmaya çalışıldı. Yapılan bu kültür kırımı günümüzde de sürüyor. 

 

TOPAL OSMAN HEYKELİ

 

2016 yılında CHP’li Belediye Başkanı Kerim Aksu tarafından yaptırılan ve “Rum çanına” benzediği söylenen saat kulesi, Giresun’da belediye başkanlığı yapmış olan Rum Kaptan Yorgi’nin yaptırdığı kilisenin yakınlarında bulunan çan kulesine benzetiliyordu. Sahil hattında bulunan kilise ile birlikte Kaptan Yorgi’nin anıt mezarı ve çan kulesi Topal Osman tarafından 1922 yılında yıktırıldı. Anıt mezar ve çan kulesi tamamen yıkılırken kiliseden kalan son kalıntılar ise 1950’li yıllarda Karadeniz Sahil Yolu güzergahında bulunduğu gerekçesiyle ortadan kaldırıldı. 2016 yılında Keşap Durağı olarak adlandırılan bölgeye yapılan saat kulesi ise 2019 yılında AKP’li Giresun Belediyesi Başkanı Aytekin Şenlikoğlu tarafından "Rumların çan kulesinden esinlenilmiş. Şanlı tarihimizi asla temsil etmiyor" denilerek yerinden kaldırılmıştı. Kaldırılan saat kulesinin tam karşısına ise bölgede Rumlara karşı katliam yapmak ile suçlanan Topal Osman’ın heykeli dikildi. Kaldırılan saat kulesi yerine ise Selçuklu motiflerinden esinlenerek yeni bir saat kulesi dikildi. Dikilen saat kulesi ise “estetik açıdan şehri temsil etmiyor” eleştirileri ile karşılaştı. Şehrin Rum geçmişini hiçe sayan uygulamalar ise bunlarla bitmiyor. 

 

KONAKLAR EL DEĞİŞTİRMİŞ 

 

Kentte bulunan çok sayıda tarihi yapı ve kültürel mirasın yok edilmesi bunlarla kalmadı. Kent merkezinde bulunan Çınarlı Mahallesi’ne bağlı Zeytinlik semtinde ise Rumlardan kalan yapılar kısmen de olsa koruyabilmiş. 2’nci derece sit alanı olarak tescillenen Zeytinlik'te Rumlara ait 85 yapı bulunuyor. Mahalle içinde mübadeleye kadar Rumlara ait olan 68 konağın yanı sıra Katolik, Ortodoks Kiliseleri ve bir okul varlığını koruyan yapılardan. Rum konaklarının birçoğu mübadele ile el değiştirmiş. Evlerin büyük kısmı bölgede yaşayan insanların eline geçmekle birlikte birkaç tanesi de çeşitli bakanlıklar tarafından kullanılıyor. Tarihi Necati Bey Ortaokulu şimdi Halk Eğitim Merkezi olarak kullanılıyor. Konaklardan bir tanesi de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Halk Kütüphanesine dönüştürülmüş. 

 

KİLİSELER YIKILDI

 

Bunun yanında geçmişte Giresunlu Ortodoksların kullandığı Aziz Nikola Kilisesi müze olarak, Eski Katolik Kilisesi de 1967 yılından beri Çocuk Kütüphanesi olarak kullanılıyor. Geçmişte Rum okulu olan Cumhuriyet ile birlikte Giresun Ticaret Lisesi olarak kullanılan bina ise Hurşit Bozbağ Kız İmam Hatip Lisesi'ne dönüştürülmüş. Bu yapıların dışında mahallede bulunan eski kiliselerden iki tanesi de yıkılmış. Bir tanesinin tek bir duvarı su deposu olarak kullanılan bir binanın içinde bulunuyor. 

 

MA / Tolga Güney